Literatuur
Volgende flarden van uitspraken en bronnen bieden ons houvast - of ook net niet - in de zoektocht naar gewaarwording. En jou?
Verdwaal je met ons mee?
Verdwaal je met ons mee?
Omdat er niets nog niet gezegd
beoordeeld, vastgelegd is
hebben we lege handen.
Waar is de lucht nog zwart
de kaart nog leeg
het oerwoud niet ontdekt
diep onder de grond misschien
als je goed luistert het geruis
van een rivier in staat
ons te vervoeren
https://www.vanoorschot.nl/tirade_blog/bijna-vergeten-is-de-kunst-van-het-verdwalen/
beoordeeld, vastgelegd is
hebben we lege handen.
Waar is de lucht nog zwart
de kaart nog leeg
het oerwoud niet ontdekt
diep onder de grond misschien
als je goed luistert het geruis
van een rivier in staat
ons te vervoeren
https://www.vanoorschot.nl/tirade_blog/bijna-vergeten-is-de-kunst-van-het-verdwalen/
het niet-begrijpen
“Verwondering door de kunsten is niet het ‘begrijpen’, maar juist de ervaring van het ‘niet- begrijpen’. (…)
Toch hebben we soms het gevoel dat er een teveel is aan ‘het begrijpen’ en ervaart iedereen de nood aan iets onbegrijpelijks, wat Levinas ‘le malaise du besoin’ noemt. Kunstonderwijs mag niet in de val trappen van objectivering en controle. In de kunst, zegt Levinas, verschijnt de werkelijkheid opnieuw als iets waaraan we niet onmiddellijk betekenis kunnen geven, als een vreemde aanwezigheid, een wijze van niet-begrijpen. Leerlingen confronteren met dit gevoel is een belangrijk doel van kunstonderwijs op school. Stefan Hertmans noemt dit een vorm van loutering, catharsis. Het gevoel, zoals Hertmans het zegt, dat de mens na afloop van het theaterstuk, na lezing van het boek, na het bekijken van een film, na beluisteren van een symfonie, (…) iets meer heeft begrepen van de aard van “de” mens, de werking van “het” lot en “het” karakter, de motieven die het handelen van mensen inspireren.”
Filip Verneert in Mogen we nog verwonderd zijn?
Toch hebben we soms het gevoel dat er een teveel is aan ‘het begrijpen’ en ervaart iedereen de nood aan iets onbegrijpelijks, wat Levinas ‘le malaise du besoin’ noemt. Kunstonderwijs mag niet in de val trappen van objectivering en controle. In de kunst, zegt Levinas, verschijnt de werkelijkheid opnieuw als iets waaraan we niet onmiddellijk betekenis kunnen geven, als een vreemde aanwezigheid, een wijze van niet-begrijpen. Leerlingen confronteren met dit gevoel is een belangrijk doel van kunstonderwijs op school. Stefan Hertmans noemt dit een vorm van loutering, catharsis. Het gevoel, zoals Hertmans het zegt, dat de mens na afloop van het theaterstuk, na lezing van het boek, na het bekijken van een film, na beluisteren van een symfonie, (…) iets meer heeft begrepen van de aard van “de” mens, de werking van “het” lot en “het” karakter, de motieven die het handelen van mensen inspireren.”
Filip Verneert in Mogen we nog verwonderd zijn?
“Het weten is een der kostelijkste vormen van hygiëne en tegelijk een der hardnekkigste vormen van obstipatie.”
Menno Ter Braak
Menno Ter Braak
“Kunst kan ervoor zorgen dat je een glimp opvangt van een waarheid die we niet kunnen benoemen. Ze laat zien dat er meer is dan wat binnen ons gezichtsveld of rationeel kenbare werkelijkheid past. Het gaat er niet zozeer om wát datgene precies is, maar dát het er is. De waarheid die kunst uitdrukt, ligt vlak achter de rand van wat we kunnen zeggen of denken. (…) ”
Thijs Lijster
Thijs Lijster
“Verbinding maken met het niet-weten, met het mysterie, met het onverklaarbare is meer dan ooit nodig in deze complexe tijden.”
Dirk De Wachter
Dirk De Wachter
voelen, raken, begrijpen, denken
“De wereld van ons gevoel bevindt zich in een andere tijdzone dan die van onze kennis.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Als ik kunst en literatuur ergens om nodig heb, is het dat. Inzicht in het leven, inzicht in de mens, inzicht in geschiedenis en maatschappij. Sinds mijn zeventiende weet ik niet beter of ik zoek mijn gidsen onder kunstenaars, schrijvers en andere creatievelingen, dat is intussen een tweede natuur. Wijsheid is nog lang niet weg uit de kunst, om een reden die eigenlijk heel simpel is: ze brengt een eigen soort van radicaliteit met zich mee. Denk aan Chinese taoïsten in hun eentje rondscharrelend op hun heilige bergen, swami’s die in de brandende zon brandende kooltjes op hun hoofd leggen, woestijnvaders die dertig jaar doorbrengen boven op een paal, recluses die zich laten inmetselen en liedjes schrijven over dansen en blij zijn, een monnik die zich aan de middeleeuwse kloosterstress onttrekt cum libbelo in angelo, met een boekje in een hoekje…”
Rainer Maria Rilke
Rainer Maria Rilke
“Vanobbergen (2014) stelt dat de mens een kwetsbaar wezen is. Hij pleit voor een bewustzijn dat je geraakt kunt worden door het leven. Kwetsbaarheid wordt hier niet gedefinieerd als een tekort, maar als openheid en verbondenheid met de wereld.”
Kaat Verhaeghe in Zijn in tijden van worden: Het recht van de mens op de dag van vandaag
Kaat Verhaeghe in Zijn in tijden van worden: Het recht van de mens op de dag van vandaag
"Oordelen over hoe kwaliteiten georganiseerd dienen te worden hangt niet af van het trouw volgen van een formule. Er is niets in de artistieke behandeling van een bepaalde compositie dat ook maar lijkt op het aanleren van een spelling of het leren gebruiken van algoritmen die simpele rekenkundige taken kunnen uitvoeren. Zowel bij spelling als bij rekenkunde zijn er correcte antwoorden, antwoorden waarvan de juistheid bewezen kan worden. In de kunsten worden oordelen geveld zonder enige bestaande regels. Natuurlijk zijn er bepaalde stijlen van werk die wel als model dienen in andere kunsten. Maar wat de ‘juiste’ kwalitatieve verhouding is voor een specifiek werk is uniek. De temperatuur van een bepaalde kleur kan misschien een tikkeltje te warm zijn, de randen van een vorm een beetje te scherp, of de ritmesectie van een orkest kan net iets te levendig zijn. Wat de kunsten ons leren is dat aandacht voor dergelijke zaken er wel toe doet. De kunsten staan studenten toe om te handelen en te oordelen zonder voorgeschreven regels, om op gevoelens te vertrouwen, om aandacht te besteden aan nuances, om te handelen en de gevolgen van keuzes te overzien, om uiteindelijk misschien die keuzes te herzien en nieuwe te maken. (…) Werk in de kunsten cultiveert die denkvormen en gevoelsvormen die ik net beschreven heb; men kan niet succesvol zijn in de kunsten zonder die cognitieve vaardigheden te bezitten. Dergelijke denkvormen verenigen voelen en denken op een manier die hen onafscheidbaar maakt. Men weet dat men juist zit omdat men de verhouding aanvoelt.”
“De kunsten mogen misschien een speciale vorm van ervaring bieden, maar als er één punt is dat ik wil benadrukken dan is het wel dat de ervaring die de kunsten mogelijk maakt niet beperkt is tot de ‘schone’ kunsten. Het gevoel van leven en de stortvloed aan emoties die we voelen wanneer we ons ‘geraakt’ weten door een van de kunsten kan ook verzekerd worden in de ideeën die we met leerlingen verkennen, in de uitdagingen die we aangaan wanneer we aan kritisch onderzoek doen, en in de dorst naar kennis die we teweegbrengen. Op lange termijn zijn dit de vormen van voldoening die er het meest toedoen want ze zijn de enigen die er met zekerheid — als er al zekerheid bestaat — voor zorgen dat wat we de leerlingen onderwijzen later nog een vrijwillige interesse voor hen blijft, nadat de kunstmatige aanmoedigingen die in onze scholen
aanwezig zijn allang vergeten zijn. Het is vooral op dit vlak dat de kunsten een voorbeeld voor het onderwijs kunnen zijn.”
Vertaling van What can education learn from the arts about the practice of education?
Elliot Eisner
“De kunsten mogen misschien een speciale vorm van ervaring bieden, maar als er één punt is dat ik wil benadrukken dan is het wel dat de ervaring die de kunsten mogelijk maakt niet beperkt is tot de ‘schone’ kunsten. Het gevoel van leven en de stortvloed aan emoties die we voelen wanneer we ons ‘geraakt’ weten door een van de kunsten kan ook verzekerd worden in de ideeën die we met leerlingen verkennen, in de uitdagingen die we aangaan wanneer we aan kritisch onderzoek doen, en in de dorst naar kennis die we teweegbrengen. Op lange termijn zijn dit de vormen van voldoening die er het meest toedoen want ze zijn de enigen die er met zekerheid — als er al zekerheid bestaat — voor zorgen dat wat we de leerlingen onderwijzen later nog een vrijwillige interesse voor hen blijft, nadat de kunstmatige aanmoedigingen die in onze scholen
aanwezig zijn allang vergeten zijn. Het is vooral op dit vlak dat de kunsten een voorbeeld voor het onderwijs kunnen zijn.”
Vertaling van What can education learn from the arts about the practice of education?
Elliot Eisner
“De rehabilitatie van de humanistische traditie, en met name van Bildung, stelt Gadamer in staat om waarheidsaanspraak van de geesteswetenschappen te verduidelijken. ‘Bildung‘, aldus Gadamer, ‘hangt zeer nauw samen met het begrip van cultuur en verwijst allereerst naar de typisch menselijke manier om de eigen natuurlijke talenten en vermogens te ontwikkelen.‘ (p. 8) Bildung vereist dat we in staat zijn te leren van de ervaring en wijsheid van anderen, zowel anderen in het verleden als in het heden.
Het kenmerkende van de geesteswetenschappelijke waarheid is dat het om inzicht, om een waarheidservaring in plaats van een waarheidsvaststelling gaat. Vanwege zijn concrete zeggingskracht levert de kunst, en in het bijzonder de dichtkunst, het exemplarische voorbeeld voor de waarheidservaring die kenmerkend is voor de geesteswetenschappen.”
Hans-Georg Gadamer, Wahrheit und Methode - Wilhelm Dilthey
Het kenmerkende van de geesteswetenschappelijke waarheid is dat het om inzicht, om een waarheidservaring in plaats van een waarheidsvaststelling gaat. Vanwege zijn concrete zeggingskracht levert de kunst, en in het bijzonder de dichtkunst, het exemplarische voorbeeld voor de waarheidservaring die kenmerkend is voor de geesteswetenschappen.”
Hans-Georg Gadamer, Wahrheit und Methode - Wilhelm Dilthey
“Art touches the essence of humanity. Art is never indifferent. An encounter with art can only be through dialogue, because art does not coerce. Art does not tell you what to do, only how you might go about it. Art provokes questions and offers reflections – of yourself, the other, the world. Art has the power to heal, transform and connect people.”
RASA
RASA
verwondering & verbeelding
“Pas als we geroerd of verwonderd raken, zijn we echt open en scherp.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Verwondering maakt openingen in de tot dan toe vanzelfsprekende werkelijkheid.”
Caroline Pauwels in Ode aan de verwondering
Caroline Pauwels in Ode aan de verwondering
“We worden allemaal geboren vol fascinatie voor het leven en alle dingen die er zijn. Maar al snel helpen de grote mensen ons om te ontwonderen.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Misschien wel een van de belangrijkste elementen van de kunsteducatie is de verwondering.”
Hans Schmidt in Mogen we nog verwonderd zijn?
Hans Schmidt in Mogen we nog verwonderd zijn?
“Fantasie: middel tegen de overheersing van de technè
In een samenleving die zwaar gebukt gaat onder het juk van planning en controle is het echter bijzonder moeilijk om mensen in het algemeen en kinderen in het bijzonder, een kans te geven om die ‘wet’ (‘de wet van de fantasie’) te beleven. De fantasie vraagt namelijk niets. Zo hoeven scholen geen speciale lokalen in te richten, noch moeten pedagogen nieuwe leerlijnen bedenken. Integendeel. Instituten moeten plaats maken voor mensen opdat ze in dienst zouden staan van de mens en niet omgekeerd. Zodoende kan de alomtegenwoordigheid van de technè worden doorbroken.”
Kevin Vanhaelewijn in Education through art – Kunst en cultuur als motor van leren
In een samenleving die zwaar gebukt gaat onder het juk van planning en controle is het echter bijzonder moeilijk om mensen in het algemeen en kinderen in het bijzonder, een kans te geven om die ‘wet’ (‘de wet van de fantasie’) te beleven. De fantasie vraagt namelijk niets. Zo hoeven scholen geen speciale lokalen in te richten, noch moeten pedagogen nieuwe leerlijnen bedenken. Integendeel. Instituten moeten plaats maken voor mensen opdat ze in dienst zouden staan van de mens en niet omgekeerd. Zodoende kan de alomtegenwoordigheid van de technè worden doorbroken.”
Kevin Vanhaelewijn in Education through art – Kunst en cultuur als motor van leren
tijd & aandacht
“Om dit bewustzijn bij educatieve professionals aan te wakkeren, is het belangrijk om tijd te maken to linger, tijd om na te denken en te reflecteren (Stelter, 2009). De (hoge)school als een plaats voor vertraging waar met aandacht kan worden stilgestaan (Berding, 2019) bij wat een ‘leraar’ en ‘onderwijs’ in de huidige maatschappij betekenen en waar ‘de representatie van de wereld’ ter discussie kan worden gesteld. Een ruimte voor
ontmoeting tussen generaties waar door de intergenerationele dialoog tussen ‘het oude’ en ‘het nieuwe’ de bestaande wereld wordt beschermd zonder kinderen kansen te ontnemen om die wereld te vernieuwen. In deze pedagogische ontmoeting wordt immers pas duidelijk wie er tot de ‘oude’ of ‘nieuwe’ generatie behoort (Noens, 2016). Om het perspectief van het kind te kunnen begrijpen kunnen we studenten een omgeving aanbieden met ruimte voor spel, verbeelding en creatie om het kind te ontmoeten en het kind in zichzelf te
ontdekken vanuit een krachtige niet-wetende houding (Verhaeghe & Den Haese, 2020).”
Kaat Verhaeghe in Zijn in tijden van worden: Het recht van de mens op de dag van vandaag
ontmoeting tussen generaties waar door de intergenerationele dialoog tussen ‘het oude’ en ‘het nieuwe’ de bestaande wereld wordt beschermd zonder kinderen kansen te ontnemen om die wereld te vernieuwen. In deze pedagogische ontmoeting wordt immers pas duidelijk wie er tot de ‘oude’ of ‘nieuwe’ generatie behoort (Noens, 2016). Om het perspectief van het kind te kunnen begrijpen kunnen we studenten een omgeving aanbieden met ruimte voor spel, verbeelding en creatie om het kind te ontmoeten en het kind in zichzelf te
ontdekken vanuit een krachtige niet-wetende houding (Verhaeghe & Den Haese, 2020).”
Kaat Verhaeghe in Zijn in tijden van worden: Het recht van de mens op de dag van vandaag
“Op de website van Ars Industrialis staat te lezen dat aandacht geen reflex is. (…) Je wordt niet geboren met aandacht. Het is iets wat gevormd wordt.”
Judith Wambacq in Mogen we nog verwonderd zijn?
Judith Wambacq in Mogen we nog verwonderd zijn?
“We moeten op de knieën kunnen vallen voor iets.”
Sam Dillemans |
|
“De aandacht bestaat uit het opschorten van het denken, het beschikbaar laten zijn van het denken, leeg en open voor de dingen. (…)
Het vermogen tot aandacht is wat ons menselijk maakt. Het zal niet lukken om aandacht met inspanning af te dwingen. Het heeft meer te maken met afwachten, je openstellen en het je laten overkomen. Daarbij wis je je eigenbelang uit. Aandacht is veel meer dan een manier om kennis te verwerven; aandacht brengt licht in de ziel.”
Simone Weil
Het vermogen tot aandacht is wat ons menselijk maakt. Het zal niet lukken om aandacht met inspanning af te dwingen. Het heeft meer te maken met afwachten, je openstellen en het je laten overkomen. Daarbij wis je je eigenbelang uit. Aandacht is veel meer dan een manier om kennis te verwerven; aandacht brengt licht in de ziel.”
Simone Weil
|
“Geen tijd hebben – dat is een van de fundamentele ervaringen van onze tijd. In dit veelgeprezen en intussen ook veelgelezen boek neemt Joke J. Hermsen dit verschijnsel kritisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed van denkers als Henri Bergson, Ernst Bloch en Peter Sloterdijk ontwikkelt zij een nieuwe visie op het fenomeen tijd, waarin zij een onderscheid aanbrengt tussen kloktijd en innerlijke tijd. Zij verkent het belang van rust, verveling, aandacht en wachten; ervaringen die sinds de Oudheid als belangrijke voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden beschouwd, maar in het huidige economische tijdsgewricht nog weinig waardering krijgen.”
Over Stil de tijd van Joke Hermsen |
CHRISTIAN MARCLAY's THE CLOCK from hlgfilms on Vimeo.
“Als je kunt zien wat er wonderschoon is, hier en nu, als je gefascineerd kunt zijn en stilstaan bij iets wat voorheen nog zo gewoontjes leek, als je de bijzonderheid van het bestaan weet toe te laten, dan gaat de tijd ineens trager. Het is de frisse, opmerkzame, verwonderde blik van een kunstenaar die toegang geeft tot plekken en momenten waar mensen twijfelen, waar angsten opspelen, waar emoties geboren worden.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons! |
|
nut & zin
“In de brute context van onze tijd staat het nut van belangeloze kennis, van weerloze kunst en van nutteloze cultuur radicaal tegenover het overheersende idee van nut als direct profijt. Dit rendementsidee verstikt het onderwijs, de verbeeldingskracht, het kritische denken en elk maatschappelijk vergezicht, terwijl deze zaken ons juist zouden moeten inspireren en verheffen.”
Nucio Ordine in Het nut van het nutteloze
Nucio Ordine in Het nut van het nutteloze
“In de wereld van vandaag is dit nutsdenken zo dominant geworden dat zelfs de domeinen die er oorspronkelijk aan waren onttrokken – zoals kunst, onderwijs en de liefde – nu geïnstrumentaliseerd zijn. Ze worden ingeschakeld voor een bepaald doel en verliezen hun nutteloosheid."
Judith Wambacq in Mogen we nog verwonderd zijn?
Judith Wambacq in Mogen we nog verwonderd zijn?
“In vrijwel alle landen ter wereld worden zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet en hoger onderwijs de kunsten, de niet-exacte vakken en de geesteswetenschappen wegbezuinigd. In een tijd waarin landen zich van alle nutteloze ballast dienen te ontdoen om zich op de wereldmarkt te kunnen handhaven, worden dergelijke vakken door beleidsmakers als nutteloze franjes beschouwd, en daarom verliezen ze in hoog tempo hun plaats in onderwijsprogramma’s en in hoofd en hart van ouders en kinderen. Landen geven de voorkeur aan de korte-termijnwinsten die zijn te behalen met het ontwikkelen van de nuttige en uiterst gespecialiseerde vaardigheden die nodig zijn voor het maken van winst.”
Martha Nussbaum in Niet voor de winst
Martha Nussbaum in Niet voor de winst
“Echte kunst, zei ik al, is nutteloos. Maar ze is niet zonder nut.”
Rik Torfs in De leraar die de wolken meet
Rik Torfs in De leraar die de wolken meet
“Waarom moet kunst altijd gerechtvaardigd worden en heeft ze alleen maar recht van bestaan vanwege een vaag en onbewezen maatschappelijk nut?”
Marcel Möring
Marcel Möring
“We need you to make us feel an integral PART of a shared existence through the communal, universal, forgiving language of music, of dance, of poetry and Art – so that we never lose sight of the fact that we are all in this together and that we are all deserving of a life that overflows with immense possibility, improbable beauty and relentless truth.”
Joyce DiDonato
Joyce DiDonato
“De zoektocht naar de plaats van kunst in onderwijs is dus eerder een queeste naar de essentie van kunsteducatie of naar het aandeel van kunst in onderwijs dat net geen betoog hoeft. Kunst heeft een vanzelfsprekende plek in het leven. De mogelijkheid om verwonderd te zijn over de wereld om ons heen, om onze verbeelding in te zetten om die wereld anders te bekijken, om in een andere ‘taal’ en vanuit een andere invalshoek het leven en de wereld te benaderen, zijn net eigen aan ons mens-zijn. Kunst gaat over schoonheid en lelijkheid, over verleden, heden en toekomst. (...)"
“Als het niet nuttig is, dan moet het mooi zijn, of leuk. Het niets-hoeven-zijn is zeldzaam. Dat bestaat alleen in tussenruimte, de plek die nog niet geclaimd, bezet of gecultiveerd is."
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Als het niet nuttig is, dan moet het mooi zijn, of leuk. Het niets-hoeven-zijn is zeldzaam. Dat bestaat alleen in tussenruimte, de plek die nog niet geclaimd, bezet of gecultiveerd is."
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Kunst gaat over de zinloze zinvolheid of over de zinvolle zinloosheid en staat daarmee in het leven zelf.”
Jan Schoolmeesters in Onderwijsvernieuwing: uit de kunst! |
serendipiteit & aleatorisch denken
|
“Aleatorisch denken en serendipiteit betreffen het toeval. Aleatorisch denken is een begrip dat afkomstig is van musici als John Cage en heeft betrekking op het toelaten en gebruikmaken van, en inspelen op het toeval. Serendipiteit gaat nog een stap verder, en stelt de verrassing boven de geplande uitkomst.”
Jeroen Lutters in Een kleurrijke basis |
artistiek denken
“Het artistieke denken bevordert niet alleen de diversiteit door een alternatief te bieden voor het algoritmische denken, het stimuleert ook de ontwikkeling van een houding die cruciaal is om een betere wereld te kunnen maken.”
Judith Wambacq in Mogen we nog verwonderd zijn? |
|
"Leonardo da Vinci leert ons nieuwsgierig te blijven, Rembrandt geeft ons les in eerlijkheid, Vermeer helpt het alledaagse te waarderen, Monet laat ons in het moment leven, Picasso leert ons de waarheid te liegen en Warhol brengt ons terug in onze eigen tijd.”
Koos de Wilt in Think like an artist, don’t act like one
Koos de Wilt in Think like an artist, don’t act like one
kunstenaar & leraar
|
“Laat ons terug onze rol spelen.”
Stefan Perceval in Education through art – Kunst en cultuur als motor van leren |
“De grootste eer die we iemand kunnen toedichten is hem of haar een kunstenaar noemen, of we het nu over een schrijnwerker, een chirurg, een natuurkundige of onderwijzer hebben. De schone kunsten hebben geen alleenrecht op het kunstige.”
Elliot Eisner
Elliot Eisner
"Ik stel me de leraar voor als kunstenaar op het moment van het binnenstappen in de klas. De leerlingen of studenten zijn al aanwezig. Geroezemoes, tassen, stemmen, spullen, tafels, stoelen, lichamen. De aarzeling op de drempel, zoals een performer tussen de coulissen nog niet zichtbaar voor het publiek, zelf toch al even kijkt naar wat er te verwachten valt. Of zoals de leraar voor het binnenstappen nog een moment omkijken naar een collega die een andere klas binnenstapt en het onder-ons-van-de-lerarenkamer nog even rekken met een kleine opmerking."
Bart van Rosmalen Artistry of the Teacher
Bart van Rosmalen Artistry of the Teacher
“De blik waarmee kunstenaars naar de wereld kijken en de hele houding die daaruit voortkomt, is wat ik de kunstenaarsmindset noem. Het is een open houding die ons helpt de wereld onbevangen, speels, onderzoekend en scheppend tegemoet te treden. Deze mindset komt niet vanzelf. Het vergt oefening en experiment. Maar er is geen toelatingsexamen, er is geen selectiecommissie of subsidieprocedure die toegang geeft. Het is een daad van opstand tegen de vaste patronen en gewoonten van ons denken en voelen. Het is een kwestie van verzet tegen de voorgekauwde emoties, meningen en bubbels van onze nieuws- en vermaakmachines. En het is de moed om oude zekerheden los te laten en de wereld met een open blik tegemoet te treden.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“Vier aspecten van de kunstenaarsmindset: waarnemen, voelen, denken en maken.”
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
Merlijn Twaalfhoven in Het is aan ons!
“We kunnen dat benoemen als het vakmanschap van de leraar, maar misschien is kunstenaarschap nog wel een betere term. Net als musici, acteurs en dansers hebben leraren kennis, kunde en ervaring en hebben ze ideeën over waar het in hun kunstvorm om draait – ze werken, anders gezegd, met een oriëntatie. Maar of ze daarmee in deze concrete situatie, in deze klas, met deze leerlingen, op deze dag goed onderwijs kunnen creëren, staat altijd weer op het spel, net zoals dat het geval is bij muziek, toneel en dans. Dat vraagt namelijk niet alleen om kennis, kunde, ervaring en oriëntatie maar ook om inventiviteit: het scheppende vermogen om steeds weer opnieuw goed onderwijs te maken. En wat dat nog mooier en complexer maakt, is dat de leerling, anders dan bij de podiumkunsten, geen toeschouwer is, maar uitgedaagd en aangespoord wordt om deelnemer te zijn.”
Gert Biesta
Gert Biesta
“Waar ik met deze reflecties beland ben, is de conclusie dat leraren het vermogen moeten ontwikkelen om wijze onderwijspedagogische oordelen te formuleren. Zoals ik heb aangegeven moet dit niet worden gezien als een vaardigheid of een competentie, maar zou het eerder moeten worden begrepen als een kwaliteit van de persoon.”
Gert Biesta in Het prachtige risico van onderwijs
Gert Biesta in Het prachtige risico van onderwijs
Bob & Roberta Smith
This artist is deeply dangerous, 2009
This artist is deeply dangerous, 2009
kunst & onderwijs
“De centrale gedachte in dit boek is dat kunst, in haar verscheidenheid en vormen, een voortdurende poging is om te ontdekken wat het betekent om in dialoog met de wereld te zijn.”
Gert Biesta in Door kunst onderwezen willen worden
Gert Biesta in Door kunst onderwezen willen worden
"Het doel van deze opvoeding is:
1.Het instandhouden van de natuurlijke intensiteit van alle manieren van waarneming en gewaarwording.
2.De coördinatie van de verschillende manieren van waarneming en gewaarwording met elkaar en met de omgeving.
3.Het uitdrukkcn van gevoelens in mededeelbare vorm.
4.Het uitdrukken in mededeelbare vorm van wijzen van psychische ervaring welke anders geheel of gedeetelijk onbewust zouden blijven.
5.Het uitdrukken van gedachten in een voorgeschreven vorm."
De kunst in haar educatieve functie - Herbert Read
1.Het instandhouden van de natuurlijke intensiteit van alle manieren van waarneming en gewaarwording.
2.De coördinatie van de verschillende manieren van waarneming en gewaarwording met elkaar en met de omgeving.
3.Het uitdrukkcn van gevoelens in mededeelbare vorm.
4.Het uitdrukken in mededeelbare vorm van wijzen van psychische ervaring welke anders geheel of gedeetelijk onbewust zouden blijven.
5.Het uitdrukken van gedachten in een voorgeschreven vorm."
De kunst in haar educatieve functie - Herbert Read
Why study art?
"Find out why art education is important..."
"Find out why art education is important..."
noodzaak & urgentie
“Het onderwijs zal gericht zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Het zal het begrip, de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties, rassen of godsdienstige groepen bevorderen.”
Uit de Universele verklaring van de rechten van de mens
Uit de Universele verklaring van de rechten van de mens
“Als ze al het ongeluk hebben om geboren te worden in een gezin waar geen culturele skills in de bagage zitten, dan moeten ze alle kansen krijgen om, hopelijk met veel inspiratie, in contact te komen met kunst tijdens hun schooltijd. Waarom? Omdat de kunsten niet alleen hun slaagkansen op school doen toenemen, maar ook:
Al deze voorbeelden hebben één zaak gemeen: ze zijn niet meetbaar en blijken daarom minderwaardig in het courante onderwijsdiscours. Zelfs als ik met mijn bril van pragmatisch idealist naar de eenzijdig economische oriëntatie van het onderwijsveld kijk, merk ik nog geen attitudeshift bij de beleidsmakers, terwijl die er zeker wel al is in meerdere delen van de brede samenleving.”
Gerhard Jäger Zeven redenen voor meer kunst op school
- omdat de kunsten woorden vinden voor het onzegbare
- omdat de kunsten het hele spectrum van menselijke emoties helpen ontdekken
- omdat de kunsten tonen dat vragen meer dan één enkel antwoord kennen en problemen meer dan één enkele oplossing
- omdat de kunsten aanmoedigen tot kritisch denken en leren omgaan met tegenstrijdigheden
- omdat de kunsten een waaier bieden van manieren om naar de wereld te kijken en hem te verstaan
- omdat de kunsten stimuleren tot nieuwsgierigheid, de kracht van de verbeelding en de verwondering en ze sommige mensen helpen om een thuis te vinden in de kunst.
Al deze voorbeelden hebben één zaak gemeen: ze zijn niet meetbaar en blijken daarom minderwaardig in het courante onderwijsdiscours. Zelfs als ik met mijn bril van pragmatisch idealist naar de eenzijdig economische oriëntatie van het onderwijsveld kijk, merk ik nog geen attitudeshift bij de beleidsmakers, terwijl die er zeker wel al is in meerdere delen van de brede samenleving.”
Gerhard Jäger Zeven redenen voor meer kunst op school
“Wie van huis uit nooit gestimuleerd wordt om een muziekschool of een museum te bezoeken, heeft van zijn eigen talenten niet eens weet en kan die alleen via onderwijs op het spoor komen.”
Koen Van Baelen in De leraar die de wolken meet
Koen Van Baelen in De leraar die de wolken meet
“Ik denk niet dat we voor onszelf een trap naar de utopie kunnen timmeren en er uiteindelijk ook geraken. Nog minder geloof ik dat we zelf een revolutie kunnen beginnen. Wat we wel kunnen is nieuwe visies op onderwijs voortbrengen, andere waarden die haar verwezenlijking kunnen sturen, andere aannames waarop we een iets genereuze opvatting van de onderwijspraktijk kunnen bouwen. Daarmee bedoel ik dat, hoewel een revolutie vandaag niet aan de orde is, ideeën wel nieuwe visies kunnen inspireren, nieuwe waarden, en vooral nieuwe praktijken. Er is een specifieke visie, een tegendraadse visie weliswaar, die ik vandaag zou willen verkennen.”
Elliot Eisner
Elliot Eisner